Kategoria: Nowotwory
Opublikowano: 17.07.2022
Aktualizacja: 09.10.2023

Najbardziej podstępny z najliczniejszej grupy chorób onkologicznych – ale jego wczesne wykrycie daje niemal 100% szans na wyleczenie

Czerniak

  • Nowotwory złośliwe skóry to najliczniejsza grupa chorób onkologicznych.
  • Czerniak najczęściej występuje u osób w wieku 24–60 lat.
  • W Polsce rozpoznaje się go zbyt późno, 1 na 4 pacjentów umiera z powodu tej choroby.
  • Wczesne wykrycie choroby daje ponad 95% szans na całkowite wyleczenie.

Czym jest czerniak?

Czerniak to nowotwór złośliwy powstający na skórze z komórek barwnikowych zwanych melanocytami. Podstawowym objawem są widoczne zmiany na skórze. Może pojawić się także w innych miejscach na ciele, również w obrębie ust, nosa i gałki ocznej. Najczęściej występującym jest czerniak powstający ze znamion barwnikowych, najcięższą postacią jest czerniak guzkowy.

Czynniki ryzyka

  • Jasny fenotyp skóry.
  • Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (słońce, solarium).
  • Poważne oparzenia słoneczne skóry, również w dzieciństwie.
  • Czerniak skóry w rodzinie.
  • Mnogie znamiona oraz zespół znamion atypowych.
SPF
SPF (Sun Protection Factor) jest to wskaźnik ochrony przed promieniowaniem słonecznym. Kremy z wysokim filtrem bezwzględnie powinny stosować dzieci, pacjenci po przeszczepach narządów, po zabiegach z zakresu medycyny estetycznej oraz osoby ze skłonnością do występowania przebarwień i przyjmujące leki światłouczulające.

Rodzaje filtrów:

  • niski 2–4–6 SPF
  • średni 8–10–12 SPF
  • wysoki 15–20–25 SPF
  • bardzo wysoki 30–40–50 SPF
  • ultrawysoki 50+ SPF.

Preparaty z filtrami powinno się stosować:

  • przy ekspozycji na słońce przez cały rok
  • 15-20 minut przed wyjściem z domu
  • co około 2-3 godziny w ciągu dnia
  • po wyjściu z kąpieli (np. w morzu lub jeziorze).

Należy pamiętać, aby przed szkodliwym promieniowaniem chronić nie tylko skórę, ale też włosy, usta i oczy.

ABCDE samokontroli znamion

Zmiany w obrębie znamienia, budzące niepokój onkologiczny, są określane jako reguła ABCDE – Freidmana i Rigela:

  • A (ang. asymetry) asymetria, zmiana kształtu znamienia z okrągłej na niesymetryczną
  • B (ang. border) brzegi, poszarpane, nierównomierne, ze zgrubieniami
  • C (ang. colour) czerwony, czarny lub niejednorodny kolor
  • D (ang. diameter) duży rozmiar, średnica znamienia powyżej 6mm
  • E (ang. evolving over time) ewolucja, postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Wykrywanie czerniaka na wczesnym etapie zaawansowania jest priorytetem w walce o zmniejszenie śmiertelności, dlatego regularnie wykonuj samobadanie. Warto sfotografować zmiany i porównywać ich stan po miesiącu, dwóch.

Profilaktyka

Czerniak złośliwy jest najbardziej podstępnym nowotworem skóry, dlatego ważne jest stosowanie kilku prostych zasad profilaktycznych:

  • unikaj opalania się w godzinach 11:00–15:00
  • zwracaj uwagę na wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej kremów z filtrami i stosuj je przez cały rok (latem stosuj kremy z wysokim filtrem min. 30 SPF)
  • noś czapkę, okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV oraz ubrania zasłaniające ciało (koszule z długimi rękawami, długie spodnie)
  • zrezygnuj z solarium i lamp UV
  • wykonuj samobadanie znamion, jeżeli zauważysz niepokojące zmiany skonsultuj je z lekarzem
  • odżywiaj się zdrowo – wskazane jest spożywanie warzyw, owoców i nabiału.
Przed szkodliwym działaniem promieni UV należy chronić skórę nie tylko latem, ale również zimą.

Program profilaktyki nowotworów skóry

Program profilaktyki nowotworów skóry skierowany jest do osób, które:

  • mają 15–49 lat, a lekarz stwierdził u nich niepokojące zmiany w obrębie znamion
  • mają 50–64 lata;
  • mają ponad 65 lat, są nadal aktywne zawodowo, będą mogły otrzymać wsparcie w przypadku występowania czynników ryzyka lub występowania niepokojących znamion.

Szczegółowe informacje o programie znajdziesz na stronie:

Program profilaktyki nowotworów skóry | Pacjent (link otwiera się w nowej karcie)

Gdzie szukać dermatologa:

“Gdzie Się Leczyć” – poradnie specjalistyczne (link otwiera się w nowej karcie)

Logotyp Ministerstwa Zdrowia i planuje długie życie

 

Do pobrania

Profilaktyka chorób skóry - czerniak

pdf, 678 KB