Aktualizacja: 09.10.2023
Najbardziej podstępny z najliczniejszej grupy chorób onkologicznych – ale jego wczesne wykrycie daje niemal 100% szans na wyleczenie
Czerniak
- Nowotwory złośliwe skóry to najliczniejsza grupa chorób onkologicznych.
- Czerniak najczęściej występuje u osób w wieku 24–60 lat.
- W Polsce rozpoznaje się go zbyt późno, 1 na 4 pacjentów umiera z powodu tej choroby.
- Wczesne wykrycie choroby daje ponad 95% szans na całkowite wyleczenie.
Czym jest czerniak?
Czerniak to nowotwór złośliwy powstający na skórze z komórek barwnikowych zwanych melanocytami. Podstawowym objawem są widoczne zmiany na skórze. Może pojawić się także w innych miejscach na ciele, również w obrębie ust, nosa i gałki ocznej. Najczęściej występującym jest czerniak powstający ze znamion barwnikowych, najcięższą postacią jest czerniak guzkowy.
Czynniki ryzyka
- Jasny fenotyp skóry.
- Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (słońce, solarium).
- Poważne oparzenia słoneczne skóry, również w dzieciństwie.
- Czerniak skóry w rodzinie.
- Mnogie znamiona oraz zespół znamion atypowych.
SPF (Sun Protection Factor) jest to wskaźnik ochrony przed promieniowaniem słonecznym. Kremy z wysokim filtrem bezwzględnie powinny stosować dzieci, pacjenci po przeszczepach narządów, po zabiegach z zakresu medycyny estetycznej oraz osoby ze skłonnością do występowania przebarwień i przyjmujące leki światłouczulające.
Rodzaje filtrów:
- niski 2–4–6 SPF
- średni 8–10–12 SPF
- wysoki 15–20–25 SPF
- bardzo wysoki 30–40–50 SPF
- ultrawysoki 50+ SPF.
Preparaty z filtrami powinno się stosować:
- przy ekspozycji na słońce przez cały rok
- 15-20 minut przed wyjściem z domu
- co około 2-3 godziny w ciągu dnia
- po wyjściu z kąpieli (np. w morzu lub jeziorze).
Należy pamiętać, aby przed szkodliwym promieniowaniem chronić nie tylko skórę, ale też włosy, usta i oczy.
ABCDE samokontroli znamion
Zmiany w obrębie znamienia, budzące niepokój onkologiczny, są określane jako reguła ABCDE – Freidmana i Rigela:
- A (ang. asymetry) asymetria, zmiana kształtu znamienia z okrągłej na niesymetryczną
- B (ang. border) brzegi, poszarpane, nierównomierne, ze zgrubieniami
- C (ang. colour) czerwony, czarny lub niejednorodny kolor
- D (ang. diameter) duży rozmiar, średnica znamienia powyżej 6mm
- E (ang. evolving over time) ewolucja, postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.
Wykrywanie czerniaka na wczesnym etapie zaawansowania jest priorytetem w walce o zmniejszenie śmiertelności, dlatego regularnie wykonuj samobadanie. Warto sfotografować zmiany i porównywać ich stan po miesiącu, dwóch.
Profilaktyka
Czerniak złośliwy jest najbardziej podstępnym nowotworem skóry, dlatego ważne jest stosowanie kilku prostych zasad profilaktycznych:
- unikaj opalania się w godzinach 11:00–15:00
- zwracaj uwagę na wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej kremów z filtrami i stosuj je przez cały rok (latem stosuj kremy z wysokim filtrem min. 30 SPF)
- noś czapkę, okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV oraz ubrania zasłaniające ciało (koszule z długimi rękawami, długie spodnie)
- zrezygnuj z solarium i lamp UV
- wykonuj samobadanie znamion, jeżeli zauważysz niepokojące zmiany skonsultuj je z lekarzem
- odżywiaj się zdrowo – wskazane jest spożywanie warzyw, owoców i nabiału.
Program profilaktyki nowotworów skóry
Program profilaktyki nowotworów skóry skierowany jest do osób, które:
- mają 15–49 lat, a lekarz stwierdził u nich niepokojące zmiany w obrębie znamion
- mają 50–64 lata;
- mają ponad 65 lat, są nadal aktywne zawodowo, będą mogły otrzymać wsparcie w przypadku występowania czynników ryzyka lub występowania niepokojących znamion.
Szczegółowe informacje o programie znajdziesz na stronie:
Program profilaktyki nowotworów skóry | Pacjent (link otwiera się w nowej karcie)
Gdzie szukać dermatologa:
“Gdzie Się Leczyć” – poradnie specjalistyczne (link otwiera się w nowej karcie)
